Tìm hiểu cách viết kịch bản phim ngắn (phần 2)

Tiếp tục bài hướng dẫn viết kịch bản một đoạn phim ngắn phần 1 , sau đây là phần thứ 2 trình bày cho bạn các kiến thức cơ bản để viết kịch bản cho phim

Phần Hai

Cấu trúc của câu chuyện

Chương 1: Nguyên tắc ba hồi

Bây giờ thì tất cả đã trở lên rõ ràng đối với bạn, bạn đã xây dựng được ba phần của câu chuyện, bạn không đi chệch chủ đề và có một cách độc đáo để kể câu chuyện cho người xem.

Tuy nhiên, thật kỳ lạ, những người thân xung quanh bạn vẫn còn nhiều vấn đề phải bàn. Phần giữa của câu chuyện hơi dài, phần kết lại quá nhanh, phần đầu không được năng động lắm. Thiếu cái gì đó mạnh mẽ và rồi mất nhiều thời gian vòng vo để bắt đầu vào câu chuyện. Người ta có cảm giác là mọi thứ đã có trong câu chuyện rồi, nhưng trình tự không được hợp lý lắm, tóm lại là còn thiếu tính hiệu quả.

Cái mà bạn thiếu đó chính là cái xương sống của bộ phim, và để làm được điều đó, cần phải tuân theo các nguyên tắc.

NGHỆ THUẬT VIẾT

Thật buồn cười, nhưng bạn vẫn nghĩ rằng mình kể chuyện hay. Vậy thì hãy nghĩ lại xem! Hãy nhớ lại tin vắn mà bạn đã nghe thấy trên đài phát thanh và đã làm bạn rất thích thú. Bạn đã kể lại tin vắn đó cho những người thân của mình. Bạn hãy nhớ lại xem bạn dã thêm mắm thêm muối như thế nào, kích thích sự chú ý bằng những tình tiết hấp dẫn nào để kết thúc trong sự tán thưởng của mọi người.

Với kịch bản cũng y hệt như thế, có một cấu trúc giúp chúng ta nắm giữ kịch tính cho câu chuyện.

Nghệ thuật viết kịch bản ngày nay là di sản được thừa hưởng từ nhà triết học Hy Lạp Aristote (384 – 322 trước Công Nguyên). Trong cuốn sách của ông có nhan đề “Thi ca”, ông đã định nghĩa những nền tảng cơ bản của nghệ thuật viết kịch.

Đối với Aristote, nghệ thuật viết kịch chính là bắt chước cuộc sống và cuộc sống được xây dựng từ những mục tiêu phải đạt được, từ những trở ngại khó khăn phải vượt qua. Cuộc sống chứa đựng vô vàn những điều bất ngờ, và chính điều đó làm cho cuộc sống luôn tràn đầy hứng khởi.

Viết kịch, đó gần như là tái tạo cuộc sống, nhưng tái tạo lại cuộc sống đòi hỏi phải nắm vuwnsgxvaif nguyên tắc cơ bản của nghệ thuật viết kịch, cũng như người họa sĩ cần phải biết các nguyên tắc về bố cục để vẽ lên một bức tranh.

Syd Field, một nhà lý thuyết học người Mỹ đã xây dựng một sơ đồ mẫu về cấu trúc một vở kịch mà phần lớn các nhà biên kịch trên thế giới vẫn sử dụng (sẽ được đề cập đến ở phần sau). Bản thân chúng ta ít nhiều cũng đều có sơ đồ cấu trúc đó ở trong đầu, tùy theo văn hóa nghe nhìn của mỗi người và tư cách khi họ kể chuyện.

Trong quá trình viết, nên thỉnh thoảng xem lại sơ đồ này, như thế bạn có thể trau chuốt hơn kịch tính của câu chuyện và vứt bỏ đi những chi tiết rườm rà làm ô nhiễm kịch bản, những chi tiết mà tất cả chúng ta luôn có xu hướng nhồi nhét vào khi viết kịch bản.

Mục đích của cấu trúc ba hồi và những yếu tố mang tính kịch là giúp bạn đi vào vấn đề cốt lõi – hay nói cách khác là kể câu chuyện của mình một cách hiệu quả nhất có thể được.

Nếu như bạn sợ rằng làm như vậy sẽ giam mình trong một cái xiềng, và nếu bạn vẫn còn phản đối khái niệm xây dựng cấu trúc kịch bản thì hãy xem lại những kiệt tác điện ảnh được xây dựng theo nguyên tắc ba hồi. Hãy lấy sơ đồ được đưa ra ở dưới đây và sử dụng làm thước đo để phân tích các bộ phim mà bạn yêu thích nhất, bạn sẽ thấy rằng: tôi nói đúng!

MỘT CÔNG CỤ ĐỂ CẤU TRÚC KỊCH BẢN

Cấu trúc ba hồi không phải là một xiềng xích, cũng không phải là một công thức kỳ diệu, hiệu quả mà nó mang lại là giữ được sự chú ý của khán giả vào câu chuyện của bạn, và đó là một điểm hết sức quan trọng của phim ngắn, để nó khác với tất cả các phim khác.

Cấu trúc ba hồi gồm: Phần đầu, phần giữa, phần cuối – và nó được hiểu như đúng tên gọi của nó!

Bạn đã xây dựng cấu trúc ba hồi khi tóm tắt kịch bản. Bây giờ bạn sẽ phải học: Cách đặt vấn đề, Phát triển vấn đề và Giải quyết vấn đề.

Trong mỗi hồi lớn này, những yếu tố kịch tính sẽ giúp bạn cấu trúc câu chuyện của mình:

• Biến cố khởi đầu
• Những nút thắt kịch tính lớn
• Cao trào

Ghi chú: Sơ đồ ba hồi theo chiều ngang là một cách để nhắc nhở với bạn là trong câu chuyện của bạn, phải làm sao để kịch tính tăng dần và cao trào là đỉnh điểm của câu chuyện.

Đối với một bộ phim ngắn khoảng 20 phút, chúng ta có thể chia như thế này:

• Đặt vấn đề dài khoảng 4 phút
• Phát triển vấn đề dài khoảng 14 phút
• Giải quyết vấn đề dài khoảng 2 phút

Vì những lý do logic đơn giản, chúng ta đồng ý với nhau rằng phần đặt vấn đề phải nhanh, phát triển vấn đề cần phải dài hơn để xây dựng câu chuyện và diễn biến của câu chuyên, rồi giải quyết vấn đề phải rất nhanh.

Việc phân chia này có tính chất ví dụ tương đối. Chính bạn phải tính toán việc phân chia đó, tùy thuộc vào độ dài của bộ phim mà bạn muốn làm. Bạn hoàn toàn có thể áp dụng sơ đồ này cho một bộ phim dài 2 phút cũng như một bộ phim dài 90 phút.

Sau đây là cấu trúc chi tiết của hai phim ngắn viết rất tốt. Hãy xem các tác giả đã áp dụng nguyên tắc ba hồi và những yếu tố kịch như thế nào.

MÙA DI CƯ __________________________________

“Mùa di cư” là bộ phim hoạt hình của đạo diễn Iouri Tcherenkov (1995). Ông kể cho chúng ta về chuyến phưu lưu hài hước của một chú chim di cư bị lạc đàn trong mây mù. Sau một loạt những biến cố, nó tìm thấy đàn của mình. Nhưng những chú chim chợt nhận ra là trên thực tế, chúng đã quay trở lại điểm xuất phát ban đầu: Đám mây mù đã làm chúng mất phương hướng!

Chúng ta có thể mổ sẻ bộ phim như thế này:

1. Hồi 1 (1 phút): Chú chim (nhân vật chính) đậu trên cành với đàn chim của nó. Cây trụi lá, đang là cuối mùa thu. Trong ánh mặt trời, những đàn chim đang sải cánh. Bắt đầu mùa di cư. Những chú chim trên cành và cả nhân vật chính của chúng ta bay theo những đàn chim trên trời. Biến cố khởi đầu: trên đường bay, một đám mây mù lớn đột nhiên xuất hiện. Đập cánh cũng vô ích, nhân vật của chúng ta bị đám mây mù bao phủ.Nút thắt đầu tiên: giờ đây mục tiêu của chú chim là phải tìm lại được đàn của mình.
2. Hồi 2 (6 phút): Để làm được điều đó, chú chim phải vượt qua bao trở ngại (những biến cố) đẩy xung đột (đặc biệt, nó có cảm giác mất hết bình tĩnh vì tất cả mọi chuyện xảy đến với nó đều bị đảo lôn cả). Nút thắt thứ 2: nó tìm được một con chim trong đàn. Con chim này sẽ giúp nó tìm được đàn chim chứ? Không, con chim này cũng đang bị lạc như nó và cuối cùng lại trở thành một gánh nặng cho nó. Chú chim của chúng ta lại phải tiếp tục tìm lại đường bay. Cao trào: cuối cùng, với sải cánh cuối cùng, nhân vật chính của chúng ta và người bạn của đường không may mắn đã thoát ra khỏi đám mây mù và tìm thấy đàn của mình.
3. Hồi 3 (1 phút): kết thúc hết sức bất ngờ, đàn chim bỗng nhận ra rằng chúng lại quay lại điểm xuất phát ban đầu. Bị xô dạt bởi đám mây mù, những chú chim thực ra đã thực hiện hành trình ngược lại! (Lưu ý là bảng chữ cuối cùng cũng chạy ngược lại)

SÓNG DỘI___________________________________
(Thời gian: 13 phút)

“Sóng dội”, bộ phim của đạo diễn Thierry Aguila (1996) kể câu chuyện về hai anh em tìm cách dựng lại hiện trường một vụ tai nạn từ một vụ tai nạn, và cuối cùng, họ bị kết án là thủ phạm của một vụ giết người mà họ không phạm phải.

1. Hồi 1 (2 phút): Hai anh em (Patrich và Serge) và người bạn tên là Luc đi câu cá trên một hòn đảo gần Marseille. Serge bỗng nhiên thấy nặng ở cần câu, đó là một con cá tráp lớn. Patrick cố gắng dùng vợt để lôi con cá lên, nhưng cậu quá vụng về và để tuột mất con cá (Đó là biến cố khởi đầu). Serge không kiềm chế được và bắt đầu ẩu đả với em. Luc chạy lại can họ nhưng bị xô đẩy và ngã lộn cổ rồi bị chết. Patrick muốn báo cảnh sát, nhưng Serge sợ rằng cảnh sát sẽ không tin đó là một tai nạn: tình huống xảy ra khó tin quá. (Nút thắt đầu tiên) Serge quyết định che dấu tai nạn bằng cách dựng lên một tai nạn thực sự. Đó là mục đích của Serge (và cũng là của Patrick, cậu miễn cưỡng phải nghe theo Serge).
2. Hồi 2 (10 phút): Nhưng kể từ lúc đó, tất cả mọi chuyện bắt đầu trở lên tồi tệ. Vụ dàn dựng trở thành thảm họa. Đầu tiên, hai anh em ném xác từ trên cáo xuống để làm cho người khác tin rằng Luc chết vì tai nạn, nhưng cái xác lại không rơi xuống đúng chỗ thấp cần thiết. Sau đó, họ đẩy Luc bằng một mái chèo nhưng mái chèo lại rơi tuột xuống biển, máu rơi ở khắp nơi, dây đồng hồ của Luc cũng rơi xuống nước. Thế là Serge dùng dao đâm vào người Luc nhiều nhát để người ta nghĩ anh ta bị tấn công. (Nút thắt thứ hai) Patrick lưu ý rằng họ đang ở trên một hòn đảo. Nếu họ đẩy thuyền rời đảo thì mọi người sẽ đặt câu hỏi: lúc đến đây, Luc đã đi bằng gì? (Cao trào) Họ mang xác của người bạn lên thuyền và nhét đầy đá vào đó rồi ném cái xác xuống biển. Nhưng họ đã bị cảnh sát bắt.
3. Hồi 3 (1 phút): Ở sở cảnh sát, viên trung úy đọc cho Patrick lời khai của nhân chứng. Đó là một sự giải thích rõ ràng và trung thực về thảm họa. Patrick bàng hoàng và ký vào biên bản.

——————————————–
Một cấu trúc 3 hồi được coi là thành công khi khán giả không nhận thấy thấy sự phân chia đó. Nếu họ đoán ra các phần cấu trúc đó thì đó là sự thất bại. Tất cả công việc của người viết kịch bản là tìm cách làm cho câu chuyện của mình phong phú vừa đủ độ để hấp dẫn khán giả./.

 

Chương 2: Hồi thứ nhất: Đặt vấn đề

Hồi thứ nhất tạo thành phần đầu của câu chuyện. Chính phần này đặt câu chuyện của bạn lên đường ray và đẩy đi. Hồi thứ nhất gồm có ba phần sau:

• Đặt vấn đề
• Biến cố khởi đầu
• Nút thắt đầu tiên

Như các bạn đã thấy trong sơ đồ, hồi thứ nhất rất ngắn, và còn ngắn hơn nữa trong những phim có kết thúc bất ngờ. Như vậy cần phải xây dựng một cách khéo léo để kéo khán giả theo đường đi của câu chuyện.

ĐẶT VẤN ĐỀ

Phần đặt vấn đề tạo nên những phút đầu tiên của bộ phim. Đó là thời điểm mà bạn cần giới thiệu với người xem những sự kiện đã diễn ra trước phần đầu của câu chuyện. Không thể nào bắt kịp với câu chuyện nếu như không cung cấp cho người xem một vài yếu tố tín hiệu để họ có thể dựa vào đó mà hiểu.

Đặt vấn đề cần phải rõ ràng và cụ thể. Hãy cung cấp cho người đọc những cái cần thiết tối thiểu để giúp họ hiểu được chuyện gì sẽ diễn ra. Không cần nhiều hơn. Đừng kể cho chúng tôi tất cả cuộc sống của nhân vật chính từ A đến Z. Hãy giữ lấy để xây dựng những biến cố mới hay những bí ẩn trong phát triển câu chuyện.
Trong vài phút, hoặc vài giây, bạn bắt buộc phải cung cấp cho chúng tôi những thông tin chủ yếu về:

• Thể loại phim (hành động, hài, tình cảm, …)
• Chủ đề và dề tài của phim (có phải một bộ phim về ô nhiễm môi trường hay về nỗi cô đơn tình cảm ở Paris?)
• Nhân vật của bạn (hèn nhát, dũng cảm, bị tật, tốt bụng, …)

Tất nhiên không phải là lần lượt trả lời hết những câu hỏi trên bằng cách trả lời mỗi câu hỏi trong một cảnh riêng. Tất cả các thông tin có thể được trả lời bằng một cảnh duy nhất, thậm chí một hình ảnh duy nhất mà thôi. Ví dụ: Một bộ phim nói về nghiện rượu, chỉ cần cảnh: một người đàn ông ngồi một mình trong bóng tối với một chai rượu trống rỗng trên tay. Trong vòng mười giây bạn đã cung cấp cho người xem chủ đề của phim (sự nghiện ngập), đặc điểm nhân vật (một người đàn ông hết tiền, cô đơn) và thể loại phim (chắc chắn không phải phim hài).

Hãy tránh xa những đoạn độc thoại dài dòng để giải thích. Hãy thay vào đó bằng một cảnh tượng trưng, mang nhiều ý nghĩa. Đừng có quên sức khơi gợi của điện ảnh: “Điện ảnh, trước hết và quan trọng nhất là hình ảnh, âm thanh và hành động”./.